ΔΙΑΛΕΚΤΙΚΟΙ ΑΡΧΑΙΟΙ ΦΙΛΟΣΟΦΟΙ


Ο ΣΚΕΠΤΙΚΙΣΜΟΣ και ο ΔΙΑΛΕΚΤΙΚΟΣ ΥΛΙΣΜΟΣ στην ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Έχουμε συνηθίσει, μιλώντας για την Αρχαία Ελληνική Φιλοσοφία, να αναφερόμαστε στους μεγάλους Φιλόσοφους του ΙΔΕΑΛΙΣΜΟΥ. Τον ΠΛΑΤΩΝΑ, τον ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ, το ΣΩΚΡΑΤΗ και πλήθος άλλων Μεγάλων Μορφών σκέψης.

Αυτό φυσικά μόνο ΤΥΧΑΙΟ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ καθώς η Κυρίαρχη Ιδεολογία θέλει να παρουσιάσει ΜΟΝΟΠΛΕΥΡΑ μια ΜΟΝΟ θεώρηση της ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΣΚΕΨΗΣ και του ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ, αυτήν που πάνω της βασίστηκε το Κυρίαρχο ιδεολογικό σύστημα του Ιδεαλισμού.

Από την άλλη μεριά, εκείνοι που "οχυρώνονται" στο πνεύμα του ΣΩΒΙΝΙΣΜΟΥ, του ΕΘΝΙΚΙΣΜΟΥ και μετέρχονται Ακραίων Συντηρητικών αλλά και Νεοφασιστικών αντιλήψεων, συνηθίζουν να μεταχειρίζονται την ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΣΚΕΨΗ και τη ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ επίσης ΜΟΝΟΠΛΕΥΡΑ ερμηνεύοντας ΜΟΝΟ εκείνες τις αρχές με τις οποίες βολεύονται.

Όμως η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΣΚΕΨΗ, η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΡΧΑΪΚΗ και ΚΛΑΣΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ, ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΜΟΝΟΠΛΕΥΡΕΣ, ΜΟΝΟΣΗΜΑΝΤΕΣ και ΜΟΝΟΜΕΡΕΙΣ.




Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ Σκέψη περικλείει στο στερέωμά της όλη εκείνη τη βάση ΑΡΧΩΝ και ΙΔΕΩΝ πάνω στις οποίες θεμελιώθηκε ο ΚΡΙΤΙΚΙΣΜΟΣ, η ΑΜΦΙΣΒΗΤΗΣΗ και ο ΔΙΑΛΕΚΤΙΚΟΣ ΥΛΙΣΜΟΣ. Κατά συνέπεια η ΠΡΟΣΦΟΡΑ της στην ΠΡΟΟΔΕΥΤΙΚΗ ΘΕΩΡΗΣΗ της ΙΣΤΟΡΙΑΣ και της ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ είναι ΑΝΕΚΤΙΜΗΤΗ καθώς εκεί βρίσκονται η ΒΑΣΗ και τα πρώτα ΨΗΓΜΑΤΑ τόσο του ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥ ΡΕΑΛΙΣΜΟΥ, του ΚΡΙΤΙΚΙΣΜΟΥ, του ΔΙΑΛΕΚΤΙΚΟΥ ΥΛΙΣΜΟΥ που εξελίχτηκαν από τον 18 αιώνα και μετά.

Αυτός είναι και ο ΡΟΛΟΣ τούτης της ΑΝΑΛΥΣΗΣ. Να παρουσιάσει και να κάνει γνωστούς επιγραμματικά όλους εκείνους τους ΑΡΧΑΙΟΥΣ ΕΛΛΗΝΕΣ ΦΙΛΟΣΟΦΟΥΣ που ΠΡΩΤΟΙ εκείνοι πέρασαν το κατώφλι απέναντι από τον ΙΔΕΑΛΙΣΜΟ και την ΑΚΡΑΤΗ ΘΡΗΣΚΟΛΗΨΙΑ.



ΞΕΝΟΦΑΝΗΣ (580-484 π.Χ.)



Είναι ο πρώτος Έλληνας Φιλόσοφος που στέκεται ΑΠΕΝΑΝΤΙ από την ΘΡΗΣΚΟΛΗΨΙΑ της εποχής του. Πρώτος εκείνος έβαλε το ζήτημα ότι η Ύπαρξη και παράσταση των Θεών είναι ΑΝΘΡΩΠΟΜΟΡΦΙΚΗ προσαρμοσμένη στις αντιλήψεις των ανθρώπων της εποχής. Ο Ξενοφάνης δεν ήταν άθρησκος αλλά ήταν ο πρώτος ΕΛΕΥΘΕΡΟΦΡΟΝΑΣ κριτικός της Θρησκείας της εποχής, κάτι που στα χρόνια του ήταν εξαιρετικά προοδευτικό.

ΕΠΙΧΑΡΜΟΣ (540-450 π.Χ.)


Ποιητής και Κωμωδιογράφος της εποχής. Άσκησε τολμηρή ανάλυση στο σύστημα θρησκείας της εποχής αναδεικνύοντας ότι "Οι θεοί είναι ΑΕΡΑΣ, ΝΕΡΟ, ΓΗΣ, ΗΛΙΟΣ, ΦΩΤΙΑ, ΑΣΤΕΡΕΣ" (Ανθολογία). Κάτι που θεωρείται μεγάλη πρόοδος να πεις εκείνη την εποχή ότι ο άνθρωπος ΘΕΟΠΟΙΕΙ τις ΦΥΣΙΚΕΣ ΔΥΝΑΜΕΙΣ και τα ΦΑΙΝΟΜΕΝΑ. Κάτι που έπραξε και ο ΜΗΤΡΟΔΩΡΟΣ από την Λάμψακο.

Οι ΣΟΦΙΣΤΕΣ, οι πρώτοι Φιλόσοφοι που άρχισαν να θίγουν την ερμηνεία του κόσμου και την Θρησκεία με ΥΛΙΣΤΙΚΗ προοπτική.

ΠΡΩΤΑΓΟΡΑΣ (480-412 π.Χ.)



Βασικό του και πρώτο του έργο το "ΠΕΡΙ ΘΕΩΝ". Προκάλεσε την οργή των κρατούντων καθώς ΑΜΦΙΣΒΗΤΗΣΕ ευθέως το σύστημα σκέψης της εποχής και την Θρησκοληψία βάλλοντας ανοιχτά κατά των αντιλήψεων. Με την έλλειψη θετικής επιστημονικής ανάπτυξης εκείνη την εποχή βασίζεται σε ΓΝΩΣΙΟΛΟΓΙΚΑ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΑ να κριτικάρει το σύστημα αξιών της εποχής. Έτσι λοιπόν ο "ΑΠΙΣΤΟΣ" Πρωταγόρας δημιούργησε τεράστιο πρόβλημα στην εξουσία της εποχής. Μάλιστα τα βιβλία του κάηκαν και ο ίδιος καταδικάστηκε σε ΘΑΝΑΤΟ. (Τι πρακτικές θυμίζει άραγε αυτή η ιστορία.....)

ΠΡΟΔΙΚΟΣ

Μεγάλος Σοφιστής Φιλόσοφος από την ΚΕΑ έζησε στον 5ο αι. π.Χ. Ασχολήθηκε πολύ σοβαρά με την ιστορική καταγωγή της ΘΡΗΣΚΕΙΑΣ. ΔΕΝ πιστεύει ότι υπάρχουν υπερφυσικά όντα έξω από το Φυσικό κόσμο. Για τους Θεούς αναφέρεται ότι είναι ΙΣΤΟΡΙΚΑ "ΠΡΟΪΟΝΤΑ" και έχουν τη ρίζα της εμφάνισής τους στις Φυσικές δυνάμεις και τα φαινόμενα. Έτσι ο άνθρωπος έφτασε να "θεοποιήσει" τα διάφορα Φυσικά σώματα (Ήλιος, φεγγάρι, ποτάμια, πηγές κ.λ.π.). Η κριτική του ΠΡΟΔΙΚΟΥ (Δάσκαλος του ΣΩΚΡΑΤΗ), ασκεί ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΚΡΙΤΙΚΗ στο φαινόμενο της Θρησκείας και οι θέσεις του στέκονται ακόμα και σήμερα. Ήταν Επιστημονικός αναλυτής του φαινομένου της θρησκείας και στέκεται σε καθαρά Υλιστική βάση ανάλυσης. Ονομαστό του έργο ήταν οι "ΩΡΑΙ", που αναφέρεται στη μεγάλη σύγκρουση των δρόμων της ζωής του Ηρακλή μπροστά στο σταυροδρόμι "Αρετής" και "Κακίας".

ΚΡΙΤΙΑΣ (460-403 π.Χ.)


Αθηναίος πολιτικός, ποιητής και Φιλόσοφος. Μαθητής των Σοφιστών και του Σωκράτη. Με τον ίδιο τρόπο ο ΚΡΙΤΙΑΣ ασκεί κριτική στο φαινόμενο της Θρησκείας από Ιστορική πλευρά. Οι Θεοί, αναφέρει, είναι δημιούργημα των ανθρώπων που τους έχουν ως ΦΟΒΗΤΡΟ στα εγκλήματα που χαρακτηρίζουν την Κοινωνία. Η Θέση του ΚΡΙΤΙΑ είναι απόλυτα ΑΘΕΗ. Όμως παρ΄ όλα αυτά θεωρεί τη θρησκεία ΑΝΑΓΚΑΙΑ στην Κοινωνία γιατί βάζει "χαλινάρι" και ΧΕΙΡΑΓΩΓΕΙ το ΛΑΟ. (!!!) 

ΔΙΑΓΟΡΑΣ (5ος αι. π.Χ.)

Ήταν από τη Μίλητο και έζησε στην Αθήνα σαν Λυρικός Ποιητής της εποχής. Ο ΔΙΑΓΟΡΑΣ ήταν επώνυμα γνωστός στην εποχή του για την ΑΘΕΪΑ του και την έντονη ΚΡΙΤΙΚΗ του στο σύστημα της Θρησκείας. Προκάλεσε με τις θέσεις του την Αθηναϊκή Πολιτεία, η οποία τον καταδίωξε με μεγάλη σκληρότητα.

ΘΕΟΔΩΡΟΣ (3ος-2ος αι. π.Χ.)

Μαθητής του Αρίστιππου. Ο Θεόδωρος έζησε στην Ελληνιστική περίοδο. Ήταν ονομαστός ΑΘΕΟΣ της εποχής του και τα βιβλία του εξαφανίστηκαν κάτω από το βάρος των διώξεων της εποχής του. Υλικό για τη διδασκαλία του δεν έχουμε καθώς υπάρχουν μόνο μερικές αναφορές στις θέσεις του. Ανήκε και αυτός στη μεγάλη σχολή των ΣΟΦΙΣΤΩΝ χωρίς όμως να έχει μεγάλη σχέση μαζί τους.

ΕΥΡΥΠΙΔΗΣ ο ΤΡΑΓΩΔΟΣ (480-406 π.Χ.)


Ο Μεγάλος αυτός Θρύλος της Ελληνικής τραγωδίας ασκούσε ΕΝΤΟΝΟΤΑΤΗ ΚΡΙΤΙΚΗ στη Θρησκεία ως σύστημα αξιών και θέσεων. Άνετα κάποιος θα μπορούσε να τον χαρακτηρίσει ΑΘΡΗΣΚΟ. Οι ΑΜΦΙΒΟΛΙΕΣ του για την Υπερφυσική υπόσταση των Θείων είναι ΕΜΦΑΝΕΣΤΑΤΗ στο έργο του και η κριτική του προς αυτούς σκληρή και έντονη. Ο επηρεασμός του από τον Πρωταγόρα είναι εμφανής. Θεωρείται εχθρός της τυφλής Θρησκοληψίας, είναι φανερά ΑΓΝΩΣΤΙΚΙΣΤΗΣ και μάλιστα ασκεί κριτική προσεκτική στου επικούς ποιητές για το σύστημα αξιών που αναπαράγουν.

ΕΥΗΜΕΡΟΣ (340-260 π.Χ.)

Κατάγεται από τη Μεσσηνία. Δίδαξε και έζησε στην αυλή του Βασιλιά Κάσσανδρου της Μακεδονίας. Οπαδός της Κυρηναϊκής σχολής και πιθανόν μαθητής του Θεοδώρου. Απόκτησε τεράστιες γνώσεις με τα ταξίδια του στην Ασία και στη Μεσόγειο. Ο Ευήμερος ήταν ονομαστός για την ΑΘΕΪΑ του. Ανέφερε σε γενικές γραμμές ότι οι "Θεότητες" των ανθρώπων ήταν ονομαστά πρόσωπα που έπαιξαν μεγάλους ιστορικούς ρόλους στα βάθη του χρόνου και ο απλός Λαός του απέδωσε υπερφυσικές ιδιότητες. Ίδρυσε τη σχολή του ΕΥΗΜΕΡΙΣΜΟΥ με μεγάλη επίδραση σε ποιητές και φιλόσοφους της Ρωμαϊκής Εποχής. Από αυτούς ο πλέον σημαντικός ήταν ο ΕΝΙΟΣ ο ΚΟΪΝΤΟΣ από το ΛΕΤΣΕ της Ιταλίας (239-169 π.Χ.), που συνέχισε το έργο του Ευήμερου, μεγάλος λυρικός Λατίνος ποιητής ιδρυτής του Ρωμαϊκού έπους. Οι απόψεις του Ευήμερου βρήκαν την αναγέννησή τους στον Ορθολογιστικό Διαφωτισμό και επεκτάθηκαν από σημαντικούς φιλόσοφους της εποχής (Σπένσερ, Άλλεν κ.λ.π.)

ΔΗΜΟΚΡΙΤΟΣ (460-370 π.Χ.)


Μεγάλος Φιλόσοφος από τα Άβδηρα. Ήταν άνθρωπος της σκέψης και πολυταξιδεμένος στις χώρες της Ανατολής. Μελέτησε πολύ του Ινδούς ασκητές, τους Γυμνοσοφιστές. Η δουλειά του ήταν πάνω στην ΚΟΣΜΟΛΟΓΙΑ δηλαδή την προέλευση του Κόσμου. Ο Δημόκριτος έδωσε νέα προώθηση στις θέσεις της ΕΛΕΑΤΙΚΗΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗΣ. Παρουσίασε την ανάλυση της Ύλης σε άτομα, μια επαναστατική προσέγγιση στην κοσμολογία όχι μόνο για την εποχή αλλά και για τις μέρες μας. Προσέγγισε την ΦΥΣΙΚΗ ΚΙΝΗΣΗ σαν κινητήριο μοχλό εξέλιξης σε όλες τις μορφές της ζωής. Με αυτόν τον τρόπο ερμήνευσε τα Φυσικά φαινόμενα και την εξέλιξη της ζωής. ο Δημόκριτος δεν θεωρεί ασφαλή την αισθητηριακή γνώση και σε αυτό το σημείο συμπίπτουν οι απόψεις του με εκείνες των σκεπτικιστών. Αντίθετα όμως προς αυτούς δέχεται το κύρος της λογικής γνώσης, που είναι σωστή αν η ψυχή με τις κινήσεις που νιώθει φτάνει στη σωστή θερμοκρασία. Στη λογική γνώση του καλού, που θέτει την ειρήνη της ψυχής και την αρμονία της πάνω από την ηδονή και τον πόνο, στηρίζει ο Δημόκριτος και την ηθική του και θεμελιώνει έναν υψηλό ευδαιμονισμό, που βασίζεται στην ηθική αυτονομία του λογικού. Οι θέσεις του ενέπνευσαν αργότερα τη φιλοσοφία του Επικούρου και του Λουκρητίου. Ο Νίτσε τον θεωρεί ως τον πρώτο ΧΕΙΡΑΦΕΤΗΜΕΝΟ άνθρωπο από τον ΦΟΒΟ των Θεών και ως πρότυπο της αρχαίας ελληνικής μακαριότητας.

ΕΠΙΚΟΥΡΟΣ (342-270 π.Χ.)



Συνεχιστής του Υλισμού του Δημόκριτου. Η αντίληψή του για το σύστημα αξιών και Ηθικής είχε καθαρά Φυσικές βάσεις. Η φιλοσοφία του Επικουρισμού στην αγνή της μορφή είναι υλιστική. Κεντρικές του θέσεις είναι ότι ο Κόσμος δημιουργήθηκε από την εξέλιξη των Φυσικών δυνάμεων. Δεν δέχεται την Θεία πρόνοια και κάποια μορφή μεταφυσικής. Θεωρεί ότι πρωταρχική βάση της θρησκείας είναι η ΑΜΑΘΕΙΑ και ο ΦΟΒΟΣ. Ο Άνθρωπος πρέπει να προσπαθεί για την ψυχική του ευχαρίστηση (τις λεγόμενες "Ηδονές" όπως δίνει τον όρο). Παρ΄ όλα αυτά δεν μηδενίζει τους Θεούς. Παραδέχεται την ύπαρξή τους ως "αθάνατων" και "μακαρίων" όντων τα οποία όμως ζουν ΕΞΩ από την ανθρώπινη κοινωνία σε έναν άγνωστο κόσμο.

ΗΡΑΚΛΕΙΤΟΣ (535-475 π.Χ.)




Εφέσιος ΠροΣωκρατικός Φιλόσοφος, μία από τις μεγαλύτερες μορφές σκέψης και πνεύματος στον Αρχαίο Κόσμο. Οι θέσεις του αποτελούν σταθμό για την εξέλιξη της Φιλοσοφίας και αποτελούν κύρια τις βάσεις του ΔΙΑΛΕΚΤΙΚΟΥ ΥΛΙΣΜΟΥ. "Τα πάντα ρει" και η "Σύγκρουση των αντιθέτων" είναι οι μεγάλες προσεγγίσεις του για έναν κόσμο που εξελίσσεται μέσα από τις αντιθέσεις του και την αέναη κίνησή του. Η περίφημη προσέγγισή του για το "αείζωον Πυρ", για τη φωτιά που θεωρείται η πηγή ζωής και κίνησης για τον κόσμο είναι θρυλική. Ο Ηράκλειτος ΔΕΝ ΔΕΧΕΤΑΙ την ΑΘΑΝΑΣΙΑ τη ΨΥΧΗΣ, την οποία θεωρεί μέρος της Ύλης η οποία αλλάζει μορφές και δομή. Η επίδραση των θέσεων του Ηράκλειτου στην εξέλιξη της Φιλοσοφίας και της Διαλεκτικής είναι καθοριστική.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Βλέπουμε λοιπόν ότι το Πάνθεο της Κλασικής Ελληνικής Φιλοσοφίας περιλαμβάνει Φιλόσοφους, Σχολές και έργα, τα οποία έχουν σφραγίσει την Επιστημονική, την Ορθολογιστική, την Κριτική και την Διαλεκτική προσέγγιση της ερμηνείας της γνώσης, της αλήθειας και της Ηθικής. Επομένως η κλασική σύγκρουση στην ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ με το δίπολο "ΙΔΕΑΛΙΣΜΟΣ" και "ΔΙΑΛΕΚΤΙΚΟΣ ΥΛΙΣΜΟΣ" χαρακτηρίζει όλη την ιστορική αυτή διαδρομή στην εναγώνια αναζήτηση της αλήθειας και της γνώσης. Από τη μία λοιπόν πλευρά η ΑΠΟΛΥΤΗ ΘΡΗΣΚΟΛΗΨΙΑ, η ΜΕΤΑΦΥΣΙΚΗ προσέγγιση της αλήθειας, το ΥΠΕΡΦΥΣΙΚΟ, ο ΑΚΡΑΤΟΣ ΙΔΕΑΛΙΣΜΟΣ και από την άλλη πλευρά ο ΚΡΙΤΙΚΙΣΜΟΣ, ο ΑΓΝΩΣΤΙΚΙΣΜΟΣ, ο ΡΕΑΛΙΣΜΟΣ και τέλος η ΔΙΑΛΕΚΤΙΚΗ.

Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ λοιπόν ήταν η ΑΠΑΡΧΗ αυτού του "μαγικού" ταξιδιού γνώσης, που πορεύτηκε ανά τους Αιώνες στην τιτάνια προσπάθεια του Ανθρώπου να βρει τη Πηγή της αλήθειας και της γνώσης και να καταπολεμήσει τον ΣΚΟΤΑΔΙΣΜΟ και τον τυφλό ΔΟΓΜΑΤΙΣΜΟ που του επέβαλε και του επιβάλλει η λογική του "ΠΙΣΤΕΥΕ και ΜΗ ΕΡΕΥΝΑ" δηλαδή η ΑΝΤΙΔΡΑΣΤΙΚΗ ΛΟΓΙΚΗ της ΤΥΦΛΗΣ ΘΡΗΣΚΟΛΗΨΙΑΣ.

Στα πλαίσια αυτά η προσφορά αυτών των σχολών σκέψης της Ελληνικής Φιλοσοφίας στην ΠΡΟΟΔΕΥΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ της ΣΚΕΨΗΣ είναι ΑΝΕΚΤΙΜΗΤΗ.

Σχόλια

Δημοφιλείς αναρτήσεις από αυτό το ιστολόγιο

Η υποτέλεια ως "εθνικό συμφέρον", συνώνυμο εθνικής τραγωδίας

Γαλλική Αριστερά: Από μαζική ανατρεπτική δύναμη σε "τσόντα" του πολιτικού συστήματος. Μια θλιβερή παρακμή

Η ΑΠΟΧΗ στις ΕΚΛΟΓΕΣ κάνει τα χέρια των ΔΥΝΑΣΤΩΝ να τρίβονται από ΧΑΡΑ...